Kompendium wiedzy o systemach tłumaczenia wspomaganego

Tłumaczenie tekstów to nie tylko umiejętność językowa, ale również korzystanie z zaawansowanych technologii, które wspierają proces tłumaczenia. Systemy tłumaczenia wspomaganego komputerowo, znane jako CAT, stały się niezastąpione w optymalizacji pracy tłumacza, zarówno w tłumaczeniach specjalistycznych jak i tłumaczeniach zwykłych.

Co to są systemy tłumaczenia wspomaganego?

Systemy tłumaczenia wspomaganego komputerowo to narzędzia, które wykorzystują pamięci tłumaczeniowe (Translation Memories, TM), umożliwiające tłumaczowi korzystanie z wcześniej przetłumaczonych fragmentów tekstu. Takie fragmenty, zwane segmentami lub jednostkami tłumaczenia (Translation Units, TU), są automatycznie zapisywane w pamięci systemu wraz z ich odpowiednikami w języku docelowym. Dzięki temu, jeśli w nowym tekście pojawią się identyczne lub podobne fragmenty, system proponuje gotowe tłumaczenia.

Jak działa pamięć tłumaczeniowa?

Automatyczna identyfikacja segmentów

Pamięć tłumaczeniowa dzieli tekst na segmenty – najczęściej na podstawie znaków interpunkcyjnych. Po przetłumaczeniu i zatwierdzeniu segmentu jest on automatycznie zapisywany w pamięci tłumaczeniowej. W przyszłości system porównuje nowe fragmenty z istniejącymi w bazie, proponując tłumaczenia na zasadzie:

• Exact Match – pełna zgodność segmentu z pamięcią.

• Fuzzy Match – częściowa zgodność, wymagająca edycji.

Minimalny próg zgodności, domyślnie ustawiony na 70%, może być dostosowywany przez tłumacza zarówno dla tłumaczeń zwykłych jak i tłumaczeń specjalistycznych.

Ewolucja systemów CAT

Pierwsze systemy CAT z pamięciami tłumaczeniowymi pojawiły się w latach 80. XX wieku, choć ich rozwój przyspieszył w latach 90. Początkowo programy te były tworzone z myślą o potrzebach korporacji, co skutkowało ograniczeniami w wymianie danych między różnymi systemami. Przełomem było wprowadzenie standardu TMX (Translation Memory Exchange), który umożliwił wymianę pamięci tłumaczeniowych między różnymi narzędziami.

Najpopularniejsze narzędzia CAT

SDL Trados Studio to jeden z najczęściej wybieranych systemów CAT przez profesjonalnych tłumaczy. Oferuje:

• Pamięć tłumaczeniową – automatyczne zapis i wykorzystanie segmentów.

• Bazy terminologiczne (Term Base, TB) – zarządzanie słownictwem i terminologią specyficzną dla danego projektu.

• Intuicyjny edytor – integracja narzędzi w jednej interfejsie.

W odróżnieniu od systemów tłumaczenia automatycznego, SDL Trados wspiera tłumacza ludzkiego, umożliwiając mu podejmowanie ostatecznych decyzji tłumaczeniowych.

MemoQ to kolejny popularny system, oferujący wiele funkcji, takich jak obsługa wielu formatów plików, zaawansowane funkcje współpracy zespołowej oraz elastyczne zarządzanie pamięciami tłumaczeniowymi i bazami terminologicznymi.

Zalety korzystania z systemów CAT

Oszczędność czasu i energii

Dzięki automatycznemu proponowaniu tłumaczeń systemy CAT znacznie przyspieszają pracę tłumacza. Unikają one konieczności powtarzania tych samych tłumaczeń, co jest szczególnie istotne w przypadku tekstów technicznych, normatywnych czy komercyjnych, które cechuje wysoka powtarzalność terminologii.

Zwiększenie jakości tłumaczeń

Systemy CAT wspierają spójność terminologiczną i stylistyczną tłumaczeń specjalistycznych, co jest kluczowe przy pracy nad tekstami o wysokim stopniu specjalizacji. Bazy terminologiczne umożliwiają szybkie odnajdywanie odpowiednich terminów, co redukuje konieczność czasochłonnych poszukiwań.

Zarządzanie projektami tłumaczeniowymi

Zaawansowane narzędzia CAT pozwalają na tworzenie projektów tłumaczeniowych z dedykowanymi pamięciami i bazami terminologicznymi. Można także importować tłumaczenia z wcześniejszych projektów, dzięki funkcji alignment – dopasowania istniejących tłumaczeń do nowych tekstów.

Funkcje uzupełniające

Bazy terminologiczne, takie jak SDL MultiTerm, stanowią nieocenione wsparcie w pracy tłumacza specjalistycznego, ponieważ umożliwiają przejrzyste i zorganizowane zarządzanie słownictwem. Tłumacz ma możliwość dodawania definicji, przykładów kontekstu użycia oraz powiązanych linków, co pozwala na precyzyjne odwzorowanie terminów w różnych projektach. Bazy te umożliwiają tworzenie kart dla każdego terminu, dzięki czemu całość pozostaje uporządkowana, a tłumaczenia stają się spójne i jednolite, niezależnie od złożoności tekstu. Przykładowo, w przypadku dokumentacji technicznej czy medycznej, właściwa organizacja terminologii gwarantuje spójność przekładu, co jest niezwykle istotne dla zachowania profesjonalizmu i precyzji.

Funkcja alignment

Dopasowywania tekstów, pozwala na uporządkowanie wcześniejszych tłumaczeń specjalistycznych, które nie zostały wykonane z użyciem narzędzi CAT. Polega ona na porównaniu tekstu źródłowego z istniejącym tłumaczeniem i automatycznym tworzeniu segmentów, które można ponownie wykorzystać w przyszłych projektach. Dzięki alignment tłumacze mogą systematyzować swoją pracę i oszczędzać czas, korzystając z wcześniej przetłumaczonych treści, które stanowią solidną bazę w procesie realizacji kolejnych zleceń.

Ograniczenia narzędzi CAT

Mimo zaawansowanych możliwości narzędzi CAT, nie można jednak pominąć wyzwań i ograniczeń związanych z ich stosowaniem. Skuteczność tego typu systemów w dużej mierze zależy od rozbudowy pamięci tłumaczeniowej — im większa baza danych, tym większe prawdopodobieństwo uzyskania trafnych dopasowań, co znacząco usprawnia proces tłumaczenia przysięgłego. Warto jednak pamiętać, że jakość danych wejściowych również ma kluczowe znaczenie. Jeśli teksty źródłowe są nieuporządkowane lub zawierają błędy, efektywność narzędzi automatycznych, takich jak alignment, może zostać znacznie obniżona. Wyzwaniem jest typologia tekstów — w przypadku treści o niskim stopniu powtarzalności, takich jak teksty naukowe, kreatywne lub bardzo specjalistyczne, rola tłumacza staje się znacznie większa. W takich sytuacjach narzędzia CAT pełnią jedynie funkcję wspomagającą, a nie automatyzującą proces.

Podsumowanie

Systemy tłumaczenia wspomaganego komputerowo to niezastąpione narzędzia dla współczesnych tłumaczy, które łączą efektywność z wysoką jakością tłumaczeń, również dla tłumaczy z Biura Tłumaczeń Langease. Dzięki pamięciom tłumaczeniowym, bazom terminologicznym i funkcjom zarządzania projektami umożliwiają tłumaczom osiągnięcie lepszych wyników w krótszym czasie. Wybór odpowiedniego narzędzia zależy od indywidualnych potrzeb, ale niezależnie od decyzji, korzystanie z systemów CAT to inwestycja w profesjonalizm i konkurencyjność na rynku tłumaczeniowym.